Γιατί καίγονται τα δάση στην Ελλάδα

Οι πυρκαγιές στα δάση στην Ελλάδα είναι ένα πολύ παλιό φαινόμενο που κατά εποχές είχε διαφορετικές αιτίες.

Λόγο των τελευταίων γεγονότων, και των αναλύσεων που ακούω στα ΜΜΕ θέλω να εκφράσω την άποψη μου που στηρίζεται στην επιστημονική γνώση που έχω σαν δασολόγος.

Οι αιτίες πυρκαγιών είναι οι εμπρησμοί και τα ατυχήματα. (υπάρχουν και φυσικές αιτίες αλλά λόγο σπανιότητας δεν υπάρχει νόημα να αναφερθώ)

Τα ατυχήματα τα καταλαβαίνουμε όλοι, οι εμπρησμοί όμως είναι μία ιστορία που δεν είναι ευρέως κατανοητή. Στην Ελλάδα έχουμε κυρίως δύο λόγους εμπρησμών, ο ένας αφορά τα οικόπεδα, και ο δεύτερος αφορά την διαχείριση των βοσκοτόπων. Υπάρχει και μια τρίτη αιτία εμπρησμών που αφορά στρατιωτικούς λόγους αλλά αφορά κυρίως τα νησιά στο ανατολικό Αιγαίο και αποτελεί μάλλον θεωρητική πιθανότητα παρά πραγματική.

Οι δύο ουσιαστικοί λόγοι , οικόπεδα-οικοπεδοποίηση και διαχείριση βοσκοτόπων έχουν κατά βάση την ίδια αιτία. Η αιτία αυτή αφορά το ιδιοκτησιακό καθεστώς γης στην Ελλάδα. Η γη στην Ελλάδα θεωρείται Δημόσια αν δεν είναι γεωργική ή αστική. Επιπλέον η έλλειψη κτηματολογίου και τα ασαφή κατά περίπτωση, όρια της Δημόσιας γης εμποδίζουν τόσο την διαχείριση από το κράτος όσο και την διαχείριση από ιδιώτες. Αυτό το χάος, που απλά το αναφέρω εδώ γιατί είναι άλλο το θέμα , αποτελεί την κύρια αιτία εμπρησμών, γιατί με την φωτιά αλλάζουν τα δεδομένα μιας περιοχής.

Για το θέμα της οικοπεδοποίησης, αλλάζει ο χαρακτήρας μιας περιοχής και μπορεί από δασική να χαρακτηριστεί αγροτική που σημαίνει ότι μπορεί να μετατραπεί σε οικόπεδα.

Για το θέμα των βοσκοτόπων, με το που καούν οι θάμνοι και τα δένδρα αυξάνει το χλωρό χορτάρι και τα ζώα βρίσκουν άφθονη τροφή. Αυτό αποτελεί κύρια διαχειριστική μέθοδο παγκοσμίως. Στην Ελλάδα όμως υπάρχουν τα εξής νομικά – θεσμικά προβλήματα, πρώτον λόγο ιδιοκτησιακού οι κτηνοτρόφοι δεν κατέχουν τους βοσκοτόπους τους και άρα δεν μπορούν νομικά να τους διαχειριστούν, στις περισσότερες των περιπτώσεων είναι ‘καταπατητές’. Το δεύτερο νομικό – θεσμικό πρόβλημα είναι ότι στην Ελλάδα απαγορεύεται η χρήση φωτιάς για διαχειριστικούς σκοπούς, αυτό, όσο παράξενο και αν ακούγεται, αποτελεί σοβαρή αιτία μεγάλων πυρκαγιών. Εξηγώ, ο κάθε κτηνοτρόφος που πλέον στα βοσκοτόπια του έχουν επικρατήσει ξυλώδη φυτά που δεν προσφέρουν φαγητό στα ζώα του θα πάει τις ποιο θερμές μέρες που προβλέπεται να έχει ισχυρούς ανέμους (μεγαλύτερος κίνδυνος πυρκαγιάς) και θα ξεκινήσει μία πυρκαγιά μακριά από τον βοσκότοπο του για να μην έχει ποινικές ευθύνες. Οι συνθήκες εξασφαλίζουν ότι θα ‘καθαρίσει’ ο βοσκότοπος του και μαζί βέβαια και τεράστια γύρω περιοχή. Όσο ποιο μεγάλη μάλιστα είναι η έκταση που θα καεί, τόσο μειώνεται ο κίνδυνος να εντοπιστεί η ευθύνη του εμπρηστή. Σημειώνω εδώ ότι στον υπόλοιπο κόσμο, οι δασικές υπηρεσίες καίνε τους βοσκοτόπους, με ελεγχόμενες φωτιές που δεν έχουν καμία, το τονίζω, καμία από τις τραγικές επιπτώσεις που έχουν αυτές οι ανεξέλεγκτες πυρκαγιές. Δεν καταστρέφεται το έδαφος δεν υπάρχουν επιπτώσεις στην πανίδα και χλωρίδα της περιοχής και δεν καταστρέφεται το τοπίο και το περιβάλλον. Υπάρχουν πολλές δημοσιευμένες επιστημονικές μελέτες στο εξωτερικό και στην Ελλάδα για το θέμα αυτό.

Έρχομαι στο θέμα της αντιμετώπισης των πυρκαγιών. Σε όλες τις επιστημονικές μελέτες, γίνεται σαφής αναφορά ότι οι πυρκαγιές σβήνονται από πεζοπόρα τμήματα. Οι φωτιές σβήνονται με τα χέρια. Θα αναρωτηθείτε, τότε τι είναι αυτός ο πανικός για μηχανικά μέσα και ειδικά για εναέρια μέσα.

Επειδή φωτιές όπως αυτές που βλέπουμε στην Πάρνηθα και αλλού τις τελευταίες μέρες, έχουν φλόγες 20, 30, 40 μέτρων και επιπλέον κινούνται με μεγάλη ταχύτητα 10 20 30 40 χιλιόμετρα ανά ώρα δεν είναι δυνατόν να πλησιάσουν τα μέτωπα τα πεζοπόρα τμήματα, για να χαμηλώσουν λοιπόν οι φλόγες χρησιμοποιούνται τα μηχανικά μέσα και ειδικά τα εναέρια. Που όμως είναι σαν να πηγαίνεις με ένα ποτιστήρι να σβήσεις ένα καμίνι. Δεν είναι ποτέ δυνατόν σε μέτωπα χιλιομέτρων, να μπορέσεις να έχεις τις ικανοποιητικές ποσότητες νερού που θα σβήσουν την φωτιά. Για να σας δώσω να το καταλάβετε όλο τον νερό της λίμνης του Μαραθώνα δεν φτάνει για να σβήσουν τα μέτωπα στην Πάρνηθα και φανταστείτε τι μεταφορικά μέσα χρειάζονται για να μεταφερθεί αυτό το νερό στα μέτωπα.

Τι κάνει λοιπόν η Πυροσβεστική και παλαιότερα οι Δασικές υπηρεσίες, αφήνουν την φωτιά να καίει, μέχρι να σβήσει μόνη της και στο τέλος μετράνε τα αποτελέσματα. Αν ακούσετε συνεντεύξεις παρατηρήσετε πόσες φορές αναφέρονται στον θεό και στον καιρό. Σημειωτέον ότι η Ελλάδα μετά την μεταφορά αρμοδιότητας κατάσβεσης των πυρκαγιών από τις Δασικές υπηρεσίες στην Πυροσβεστική, έχει ίσως, τα περισσότερα μέσα κατάσβεσης παγκοσμίως.

Τι κάνουν στο εξωτερικό; Χρησιμοποιούν την μέθοδο «αντιπύρ», δηλαδή σταματούν το επερχόμενο μέτωπο της φωτιάς καίγοντας μπροστά του απαραίτητη έκταση ώστε να μπορούν να πλησιάσουν πεζοπόρα τμήματα και η φωτιά χωρίς να έχει υλικό να κάψει είναι εύκολο να σβήσει. Σημειώνω εδώ ότι στο Πανεπιστήμιο αυτή η μέθοδος διδάσκεται και στο τέλος υπάρχει αναφορά ότι δυστυχώς στην Ελλάδα δεν είναι δυνατόν να την εφαρμόσουμε επειδή το απαγορεύει ο Νόμος .

Ένα άλλο, κουφό της Ελλάδας είναι το εξής: την ευθύνη για την κατάσβεση έχει η Πυροσβεστική υπηρεσία, την ευθύνη όμως για την πρόληψη και τον σχεδιασμό έχουν οι Δ/νσεις Δασών. Τελείως διαφορετικές υπηρεσίες με τελείως διαφορετικές νοοτροπίες και στόχους.

Τα συμπεράσματα δικά σας. Προσωπικά όμως όταν ακούω για εξοπλισμούς, ετοιμότητες , περισσότερα μέσα κλπ το μυαλό μου πάει σε καντήλια και τάματα αφού δεν έχουμε, σαν κράτος, την δυνατότητα να σκεφτούμε με τον κοινό νου και να πάρουμε τα σωστά, πρέποντα μέτρα, που και ποιο οικονομικά και ποιο αποτελεσματικά είναι.

ΥΓ

Δεν αναφέρθηκα καθόλου σε αντιπυρικές λωρίδες γιατί έχει αποδειχτεί ότι περισσότερο κακό παρά καλό κάνουν. Το υπερβολικά μεγάλο οδικό δίκτυο της Ελλάδας είναι υπεραρκετό.